Alkole bağlı olmayan, metabolik yağlı karaciğer hastalığı (NAFLD) dünya genelinde dört yetişkinden birini etkilemektedir. Siroz, karaciğer yetmezliği ve karaciğer kanseri gibi ileri seviyede karaciğer hastalıklarına yol açabilen metabolik yağlı karaciğer hastalığının önlenmesinde ve gerilemesinde  beslenme pratikleri oldukça önemlidir.

Yağlı Karaciğer Hastalığı

Yağlı karaciğer hastalığı, karaciğerde aşırı miktarda yağ birikmesi durumudur. Viral hepatitler, bazı ilaçlar (örneğin steroidler gibi) veya aşırı alkol tüketimi yağlı karaciğer hastalığına sebep olabilir. Ancak alkole bağlı olmayan metabolik yağlı karaciğer hastalığının (NAFLD) karaciğerde yağ birikmesini tetikleyen farklı bir sebebi vardır. Bu bir grup metabolik risk faktörüdür. Yüksek tansiyonu, yüksek kolesterolü, insülin direnci veya tip 2 diyabeti olan kişilerde yaygın olarak görülmektedir. Aşırı kilolu ve obez kişilerde görülme sıklığı yaygındır ancak beden kitle indeksi normal aralıkta olan bireylerde de görülmesi mümkündür.

NAFLD’yi önlemek için neler yapılabilir?

NAFLD’nin önlemesinde beslenme pratikleri önemli bir rol oynar. Sağlıklı beslenme pratiklerine sahip olan bireylerde hastalık önlenebilmekte veya hastalığın seyri tam tersine çevrilebilmektedir. Bu hastalık grubu için akdeniz diyeti sağlıklı bir beslenme pratiği örneği olabilir. 

NAFLD’nin en yaygın sebepleri arasında aşırı kilo ve obezite yer almaktadır. Sağlıklı beslenme ve aktif fiziksel hareket içeren bir kilo verme süreci kolesterol, kan şekeri, kan basıncı gibi değerlerin kontrol edilmesinde yardımcı olur. Beslenme tedavisinin mutlaka bir uzman kontrolünde yapılması gerekir.

Yapılan son çalışmalara göre yağlı karaciğer hastalığının tedavisinde belirli bir diyetin diğerine üstün olduğunun henüz hiçbir güçlü kanıtı yoktur. Ancak birkaç önerinin etkili olduğu bilinmektedir.

Fast food yemekler risk oluşturabilir. 

Klinik Gastroenteroloji ve Hepatoloji dergisinde yayınlanan bir araştırmaya göre özellikle tip 2 diyabet, obezite gibi hastalıkları olan kişilerde düzenli fast food tüketiminin (günlük toplam kalorinin %20’si veya daha fazlası) yağlı karaciğer hastalığına yol açtığı bildirilmiştir.

Fast food yiyeceklerde bulunan doymuş yağ, ilave şeker gibi metabolik sağlığı olumsuz etkileyen bileşenler yağlı karaciğer hastalığı için önemli risk faktörleridir.

Şekerli içeceklerden ve ilave şekerlerden uzak durmalısınız.

Yüksek fruktozlu mısır şurubu içeren içecekler, yapay şekerlerle tatlandırılmış içecekler karaciğerde doğrudan yağ birikmesine sebep olmaktadır. Alışverişlerinizde besin etiketlerini dikkatlice okumalı ve mısır şurubu, dekstroz gibi ilave şekerler içeren içecek ve yiyeceklerden uzak durmalısınız.

Şekerli içecekler yerine su tercih edebilirsiniz. Kahvelerinizi şeker, şurup ve kremasız tercih etmeniz de bu açıdan daha sağlıklıdır.

Alkolden kaçınmalısınız.

Hiçbir besin değeri olmayan alkol direkt olarak karaciğere zarar verir. Sağlıklı bir mikrobiyomu olumsuz etkiler. Eğer bireyde NAFLD tanısı var ise karaciğer hasarına neden olabilecek bütün nedenlerden kaçınması gerekir. Yağlı karaciğer hastalığı olan bireyler için ne kadar alkol miktarının güvenli olduğu bilinmediğinden sosyal içicilik dahi fazla gelebilir. Bu sebeple alkolden kaçınılması gerekir.

Çoğunlukla doğal yiyecekler tüketmelisiniz.

Marketten hazır alınan paketli ürünler, işlenmiş etler yerine ev yapımı doğal yiyecekler tüketmek iyileşme sürecinin önemli bir parçasıdır. Sebze, meyve, kümes hayvanları, kabuklu yemişler ve tam tahıllar sağlıklı beslenme düzeninde yer verilmesi gereken besinlerdir. Ancak kırmızı et tüketimini azaltmak bu grup için faydalı olabilir. Ana öğünlerde dışardan beslenmek yerine yemeği evde pişirmek iyi bir alternatif olabilir. 

Sağlıklı yağlar sağlıklı beslenmenin bir parçasıdır.

Yağların vücutta önemli görevleri vardır. Diyet ile alınan yağlar vücudun vitaminleri emmesine yardımcı olur. Sinirlerin ve hücrelerin korunmasında önemli rol oynar. Tokluk hissi sağlayarak aşırı yeme olasılığını düşürür. Ancak tüm yağlar eşit derecede sağlıklı değildir ve vücutta aynı etkiyi göstermez.

Akdeniz diyetinin karaciğerdeki yağlanmanın azaltılmasına yardımcı olduğu buna bağlı olarak NAFLD’nin önlenmesinde ve hastalığın seyrinin tersine çevrilmesinde önemli rol oynadığı bilinmektedir. Bu diyet zeytinyağı ve avokado gibi tekli doymamış yağlar ve ceviz, yağlı balıklar (somon, sardalya vb.) gibi omega-3 yağları açısından zengindir.

Metabolik karaciğer yağlanmasını önleme ve hastalığı tersine çevirme sürecinde sağlıklı beslenme önemli bir rol oynamaktadır. Beslenme pratiklerini değiştirerek sağlıklı bir karaciğere sahip olabilirsiniz. 

Sağlıkla. 

Bu yazı Harvard Üniversitesi halk sağlığı websitesi referans alınarak hazırlanmıştır.

Yazının orijinaline buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.

Çeviri: Dyt. İrem Akkaş